Prozacstukjes (bijwerkingen mogelijk)

Beste Gary,

We schrijven niet, maar kerven 26 juni 1990. Ik ben 13 jaar, het leven lijkt nog open te liggen, tot jij en vooral je dekselse kompaan David Platt de Rode Duivels in de laatste minuut van de verlengingen met een fabelachtig doelpunt uit de Mondiale in Italië trappen. De smile van The Joker moet geïnspireerd zijn op die van Platt na dat doelpunt. Hij was zo breed als mijn instant litteken en jij, jij was medeplichtig aan de gestolen winst. Dat Engeland won: oké, maar dat jullie blij durfden zijn, was ronduit beschamend. Het was een onrecht, wij waren zoveel beter. Kom niet zeggen dat je spijt hebt, Gary Lineker, want ik zag je mee op de extatische spelershoop liggen die Platt bedolf, dicht bij de rechtse cornervlag. Ik zag je gebalde vuist, jij had plezier bij mijn verdriet, bij het verdriet van een kind.

Hoe hard hoopte ik daarna dat je die twee penalty’s tegen Kameroen in de kwartfinale had gemist, want daar hadden Ceulemans, Scifo en Degryse moeten staan. Maar dat deed je niet. Twee keer werd jij getackeld, twee keer zette je zelf de penalty om. Trefzeker en bekwaam. Jullie strandden in de halve finale en je boutade werd wereldberoemd: “Een wedstrijd duurt 90 minuten en aan het eind winnen de Duitsers.” Aan scherpte heb je inmiddels niet ingeboet.

Die avond in Verona lag mijn hart aan diggelen en door mijn toedoen ook bijna het salon bij mijn buurjongen, waar ik met mijn vader naar de match keek. Als jonge knaap was voetbal mijn wereld en die stortte in. Het hart van mijn moeder werd ongeveer marsepein na mijn gevleugelde woorden “nu moet ik wéér vier jaar wachten”.

33 jaar later kijk ik verbaasd rond, ik lijk wel de enige die sinds 1990 een beetje is geëvolueerd. Het is nu de wereld zelf die alleen nog om voetbal lijkt te draaien. Miljoenen oliedollars worden verscheept om spelers te kopen en te betalen. Parijs en Manchester liggen intussen in de Emiraten, Filipijnse arbeiders bouwen voor drinkgeld stadions in Qatar en laten er het leven, Messi promoot voor wat extra miljoenen vakanties naar Saudi-Arabië, bekend om zijn mensenrechten, en mits wat meer taksen op het loon van Kylian Mbappé (4,6 miljoen euro per maand) zou Macron de Franse pensioenen kunnen betalen. U kent de verhalen, ze zijn vervelend, maar ze wennen niet.

De Belgische voetbalcompetitie staat inmiddels Europees bekend als het doorgeefluik van Afrikaanse voetballers die we geen zwarte parels meer noemen, naar de Engelse Premier League. Hele stadions kirren van pret bij goals van Romelu Lukaku, Mo Salah of Sadio Mané, maar straks bouwen we rond Europa een hek. Hoe vaak heb jij als presentator van Match of the Day al op je tong gebeten? De gouden medaille die je als international nooit te pakken kreeg, gun ik je als sportjournalist voor de volharding, voor de ingeslikte pijn, voor het lijdzaam toezien hoe twee werelden uit mekaar vallen. De ene die je kent, de andere die je voelt.

Jullie binnenlandminister Suella Braverman – hoe vals kan een naam zijn? – bestaat het te beslissen dat asielzoekers die illegaal het land binnenkomen nooit nog legaal asiel kunnen aanvragen. Word je vervolgd in eigen land of gefolterd, ontvlucht je aardbevingen, oorlogen of natuurrampen: maakt allemaal niets meer uit, je komt er niet meer in. Puur en alleen omdat je ondanks het wereldvreemde beleid van een Britse salonregering toch ooit je kans hebt gewaagd op een beter leven. Met een scherpe tweet heb jij, Gary Lineker, dit aangeklaagd, en een mens zou verwachten dat je daartoe tot ridder zou worden geslagen. Je zou verwachten dat elke journalist die dat niét aanklaagt zijn job niet doet en zo ongeveer zou moeten worden ontslagen, maar bij de top van de BBC primeert de primatenreflex van het zelfbehoud, van de geldschietende overheid vooral niet tegen de borst stoten, dus werd jij geofferd en geschorst, jij die je land diende tot in de halve finale. En nu bij dat dwaas besluit internationale verontwaardiging luidt, voorspelbaar en terecht, draait door tegenwind ook de kar en mag je weer beginnen.

Ik ben 46 en ontwaak nuchter, verbouwereerd, ontzet in een harde wereld. Wat was het als kind heerlijk toeven met mijn hoofd in mijn Panini-boek, ik leerde de namen van de Russische ploeg van buiten en werd zo een hit op familiefeesten, op school ruilde ik stickers, spelers uit alle landen en continenten schoven met verbazend gemak door je vingers en ik vroeg mijn zus en mijn moeder met welke voetballer ze wilden trouwen, grenzen leken niet te bestaan. De wereld was één groot collectief festijn van pret en fantastische goals en alleen de Engelsen werden de natuurlijke vijand, maar daarvoor hadden ze zelf gekozen, met hun misplaatst genot.

Vandaag heb je mijn hart in veelvoud teruggewonnen, met een kwestie die me meer doet trillen dan die bal in het net achter Preud’homme. Ik denk dat ik het kan om je hand te reiken, ik denk dat ik je hand nodig heb. Ik wil in je team spelen, het team van mensen die het zich aantrekken. Ik geloof nu stilaan het onrecht van Verona in een groter verband te kunnen plaatsen. Ik heb moeilijke jaren gekend, maar ze vallen in het niets vergeleken bij het leed van bootvluchtelingen. Gary, je hebt me tot wasdom gebracht.

Een warme groet,

Johan

Felice Mazzù, het kind van de berekening

Het was eind vorig voetbalseizoen toen Felice Mazzù, destijds trainer van Union, zijn dure woorden sprak: “Ik ben verliefd op deze club”. Mijn geloof in de liefde kreeg een knak toen hij enkele maanden later voor een verstandshuwelijk met RSC Anderlecht koos. Niet zozeer omdat die recordkampioen jarenlang elke speler wegkocht die op andere Belgische velden enigszins de kop boven het maaiveld stak. Zoals Marc Degryse in 1989. Ik was twaalf, ik was nog een kind.

Mij stak vooral Mazzù’s ontrouw aan zichzelf. Zijn liefde voor Union, kan ik u vertellen, was echt. Deze club is de bruid die elke man voor zichzelf had gewild – het wordt op huwelijksfeesten schouder aan schouder bekend op het mannentoilet, plastron in de nek. Voor Union val je als een blok. Loop je van bovenaf door het Parc Duden, doemt plots tussen beuken en eiken zijn felverlicht stadion op, als een godsverschijning. Je wandelt door natte bladeren over een bospad, doet je stinkende best de herfst te waarderen, en dan zie je dàt. Je weet: beukennootjes zullen nooit meer hetzelfde kraken.

Aan de andere kant van het stadion de Ukkelse straten en hun stijlvolle cafés. Een club waar Vlaamse supporters het Franse clublied meezingen uit volle borst, waar niemand maalt om een taalverschil, waar geen onvertogen woord over een tegenstander valt. Een club die zich nergens tegen afzet, die niet teert op leedvermaak maar op vermaak, waar je niet springt om geen Kielse rat te zijn, maar omdat je uit de bol gaat met vrienden en een pint. Waar we zingen omdat we samen zijn, om wàt we samen zijn. Waar we zingen voor een stad, niet voor een wijk. Bruxelles, ma ville, je t’aime, je porte dans mon coeur ton emblème, tes couleurs. In het Parc Duden wordt niet met kastanjes naar eikels gegooid. Geen Deurne Noord, geen ‘laat hem liggen, hij is dood’.

Felice Mazzù wilde zijn kans wagen bij een club met renommee en dat mag, maar een carrière bouw je niet om jezelf heen. Waar het hart niet pompt, stroomt het bloed niet en dat legt de benen lam. Mazzù kreeg dit weekend dan ook zijn ontslag. Zijn lichtblauwe ogen schijnen in het Astridpark als parels voor de zwijnen, in zijn glimlach wordt niet geloofd. Zijn troepen beginnen er niet aan als hun shoes niet worden geveterd, wie loopt er warm voor een club die uit verveling door een miljardair werd gekocht? Wie maakt zijn truitje nog nat als hij zijn status al kocht bij het tekenen van zijn contract? Het vuur van Mazzù raakt niet aan ijdele schenen gelegd.

Een man van wie het spelplezier afdruipt, gaat stilletjes dood in zo’n club en dat had hij kunnen weten. Toch koos hij ervoor uit zichzelf te treden om hogerop te kunnen en hij is daarmee een kind van zijn tijd, het kind van de berekening. Als trainer in een wereld die alleen nog om voetbal draait, is het net iets moeilijker om bij jezelf te blijven. Dan zit verliefd en gelukkig zijn je voornamelijk in de weg.

De trainers en spelers die zich Guardiola en Benzema wanen, zie ik als scheidsrechter op amateurniveau elke week op het veld. Mijn foutief beoordeeld buitenspel fnuikt hun doorbraak naar het hoger niveau, hadden ze hierop gescoord, dan lag het fortuin voor het grijpen. Ze vinden dat ik de kak uit mijn ogen moet wrijven, een bril moet kopen, als clown meer schmink moet smeren (punten voor het mooie beeld!) of mijn moeder moet neuken, ze gaan me kapot maken als ze me ooit op straat tegenkomen.

Wat Mazzù beschaafd overkomt, doorlopen zij gemarginaliseerd: ook zij willen meer, ze willen roem en raken de pedalen kwijt. Wat wil je als ze Kylian Mbappé van PSG 630 miljoen euro op drie jaar zien opstrijken? Wat wil je als je zaterdag, zondag, dinsdag, woensdag en donderdag voetbal kan kijken op tv en luisteren op de radio? Als spelers van negen jaar bij VK Simikos (zoek zelf maar op hoe weinig mijn club voorstelt) worden weggeplukt om drie keer per week te trainen bij Hoogstraten VV? Als een zelfverklaarde analist van Voetbal Vlaanderen met een iPad in de hand de match van de U17 van K.F.C. Sint-Job komt volgen en me met afgestreken gezicht vraagt: ‘ik kom kijken of ze volgend jaar een stapje hoger kunnen zetten in hun professionalisering, stoort het als ik mee op de bank zit?’. Ik kon me nog net in de plooi houden.

Het lijkt Lorin Parys, CEO van de Pro League, menens als hij zegt het verbaal en fysiek geweld in de stadions en in het amateurvoetbal drastisch te willen aanpakken. Hij wil onder meer inzetten op zware straffen bij wangedrag van supporters en dat is goed, maar de beste tip die ik kan geven, is: haal het belang van voetbal naar beneden. Ga met VRT en VTM samenzitten en smeek om minder uren voetbal op radio en tv. En als dat niet lukt: zet in Extra Time ook een scheidsrechter, zodat die aan een paar gastheren kan uitleggen wat de spelregels zijn.

Ik mis Jan Ceulemans. In 1980 was hij met een delegatie van zijn Club Brugge neergestreken in een hotel nabij absolute wereldclub AC Milan, waar hij zijn contract ‘s anderendaags zou ondertekenen. Hij haakte af met de historische woorden: “Ik ga dat niet doen. Ik ga heimwee hebben naar Lier.” Jan, bel eens met Felice.

What doesn’t kill you, makes you sweeter

Liefste Lore,

“Ik ben geen mannenhater, ik vind mannen keilief!”, roep je bijna uit. De tranen rollen nog over je wangen als ze alweer in je lach verdwijnen. Wat ben je sterk. Je hebt Philippe Geubels en de kijkers van Taboe verteld dat een vriend je heeft verkracht toen je vijftien was, nu elf jaar geleden. Het heeft je geloof in mensen niet aangetast.

Ik voel een natuurlijke neiging om je in mijn armen te nemen, maar troost is een station dat jij al lang bent gepasseerd, laat staan dat je mij daar op het perron zou willen treffen. Ik hoop dat niemand je nu ongevraagd een kaartje stuurt, uit meelij – met zo’n lange ‘ij’ die te klef plakt, voor jou geen ticket terug naar af.

We doen daar niet aan mee. Deze brief is een ode. Liever dan dat ik je knuffel, schrijf ik wat ik knap aan je vind. Je verdriet wordt door iets overtroffen. Ik heb goed naar je geluisterd en één woord spreekt uit je lichaamstaal en al wat je zegt: sereniteit. Dat betekent ‘in harmonie met de wereld’ en het is hoe ik je zie. Van de weeromstuit moet die harmonie zich in jou hebben genesteld, doorheen die elf jaar. Je zat op een hoopje, een fles vodka tussen je knieën, zij kwam binnen en heeft je frigo gevuld. Je had wat argwaan, maar ze is niet meer weggegaan, jullie hebben het gezellig samen.

Je vertelt hoe vaak mensen je hebben gevraagd of je toen had gedronken, welke kleren je droeg, of je misschien een verkeerd signaal had gegeven. En hoe pijnlijk die vragen zijn, alsof je zelf schuld treft. Je had je in de sofa bij Philippe tot het delen van dat gevoel van onbegrip kunnen beperken, daarvoor had iedereen al lof gehad. Postkaartjes zouden bezegeld beginnen worden.

Maar jij, Lore, bent verder gegaan. Je hebt gekozen om een cirkel van boosheid en frustratie te doorbreken omdat je weet dat je daarvan niet gelukkig wordt. Je hebt een hand naar een vreemde wereld gereikt en hebt getracht die te begrijpen. “Mensen zeggen zulke dingen om zichzelf te beschermen. Ze willen geloven dat zoiets hen nooit zal overkomen, zolang ze zich anders gedragen dan ik.” De credits voor die woorden gaan naar je psycholoog, maar jij bent het wel die ze belichaamt.

Je doet me denken aan dat meisje uit de film The Sweet Hereafter, dat als enige een busongeval met schoolkinderen overleeft. Een advocaat vertegenwoordigt de families en probeert voor het ondraaglijke een schuldige aan te duiden – de busmaatschappij, de wegenwerken, noem maar op. Het meisje weet dat daarvan niemand tot leven komt, heeft de grootste hel gezien en erkent gewoon dat de chauffeur in slaap was gevallen. Het dorp dat per se een oordeel wil vellen, leeft intussen in oorlog. Dat was in 1997, Facebook bestond nog niet.

Is mildheid dan misschien een overlevingsmechanisme, omdat je anders toch maar van woede barst? Of voel je als vanzelf mededogen, laat de perceptie van feiten je koud als de feiten zelf erger zijn? Misschien is empathie het doeleind van leed. Of misschien, Lore, ben jij gewoon Lore en was je altijd al sympathiek.

Het is de dag na mijn sessie Taboe wanneer Dean Verberckmoes dood wordt aangetroffen in Zeeland. Op sociale media wordt de vermoedelijke dader ‘een monster’ genoemd. Een man met een ‘anti-sociale persoonlijkheidsstoornis zonder schuldbesef’ is kennelijk niet genoeg. Ik denk aan je woorden: we plaatsen hem buiten het mens zijn, dan zijn we gerust dat niemand van ons ooit zoiets zou doen. Uitsluiting als dranghek voor de oerangst.

Hoe zou de wereld eruitzien met meer Lores?

Heel veel dank voor je open woorden en veel geluk!

Hartelijke groet,

Johan

(Bekijk zeker de prachtige aflevering ‘Vrouwen’ van Taboe, op VRTnu.)

Beste Connell,

Gelukkig en dankbaar voel ik me, rustig en verstild. Sterk onder de indruk. Je bijzondere, jonge leven is twaalf afleveringen van Normal People over me heen gerold en dit tapijt houdt me beslist warm voor een week. Ik ben een verwend passagier, ik ben beschaamd voor deze gratis reis op VRTnu. Mag ik alsjeblief ergens betalen? Misschien bij Michaël Pas? Komt het via de acteursgilde dan bij jou terecht? Als jij maar nooit voor je job moet strijden op de Kunstberg.

Wat ben je een mooi mens. Vaak wilde ik het scherm instappen, de onuitputtelijke liefde tussen jou en Marianne de goede kant opduwen. Ik wilde de bolster rond je scholierenbestaan verpulveren en meteen ook al je verdedigingslagen, je angst om in groep een mal figuur te slaan, je onvermogen te staan waarvoor je staat, te houden van wie je houdt en ervoor te gaan. Ik wilde je helpen stappen over te slaan, de dagen schrappen tussen je droom en je daad. De oneffenheden op je pad al rennend wegschrobben, als op een curlingbaan. Helaas ben je pas klaar als je klaar bent, onderweg verzamel je spijt. Ik wil nooit de vader van een twintiger zijn.

Je studentenjaren Engelse literatuur, je loopt de muren op in je kot. Je verdrukt paniek tussen je duim en je boek, je leest veel maar wazig. Je denkt aan haar, alleen aan haar, je houdt vol. Onder gemis en angst vervliegen de jaren en je talent. Je bent jong en bang.

Maak je geen zorgen, Connell, je wil de moeite waard zijn, maar dat ben je al. Je verruilt met stapjes het kind voor de man, maar al die tijd, van nu tot dan, loopt een draad door je heen. Je twijfelt aan jezelf, je gaven krijgen vorm, maar komt het aan op reflexen, sta je pal. Je bent al jezelf, zelfs al ben je niet af.

Jij verdedigt de gewone man tussen rijkeluisstudenten, je hebt dan wel één keer je lief, maar nooit je afkomst verraden. Je treedt op en grijpt in als het moet. Je blijft bescheiden als je een literaire beurs behaalt. Ik vind het allemaal nog veel mooier dan hoe je zes uur lang een vrouw op handen draagt, want dat gaat.

Vertrouw nu maar in wie je wordt, Connell, dat doen wij ook. Het was al prachtig en het komt helemaal goed.

‘Normal People’ is een Ierse young-adult-reeks van Hettie Macdonald en Lenny Abrahamson over de complexe liefdesrelatie tussen de tieners Connell en Marianne tijdens hun schooltijd en aan de universiteit. Gebaseerd op de gelijknamige bestseller van Sally Rooney. Tot 10 februari 2022 beschikbaar op VRTnu.

Martha

De trappen naar je appartement leken ladders, zo steil. Op de treden ijzeren randen, je hoorde me tot boven aangestapt. Uitgeput kwam ik bij je en vierhoog tot rust. Je kat die behangpapier opkroop en achter vliegen joeg, zocht zich een weg tussen vaak kruisende benen, aan die van jou kwam geen eind. Ik schrok er van toen ik onder de lakens head down naar beneden kroop, ver voorbij je dons lagen nog voeten bloot, een onderbeen. Ik had werk voor de boeg.

Je betaalde in die tijd 9500 frank en voorbij de aftandse gang deed niets mij aan een vorig leven denken. Een eerste plek in de stad, een houten vloer waaruit tekstlijnen kraakten, planten groeiden er wild en eigenwijs. Hier begon mijn schrijversleven, dat moest. In mijn gedachten stond Jeroen Brouwers er intelligent door het raam te turen. Boven het volk verheven, raapte hij met één blik op de straten klinkers op, door zijn eigen rookpluim zag hij verhalen opduiken. Alle schrijvers rookten, in mijn hoofd. Dat moest ik zelf nog leren, want ik had astma. Het was een kwestie van tijd.

Je douche stond in de keuken, met alleen een schort aan imiteerde ik The Naked Chef. Misplaatst, want koken deed ik weinig. Ik droogde me af met een keukenhanddoek, dat ging, mijn borst lag toen nog ingevouwen, er viel nog zoveel te inhaleren, bleek en broos waren we onder de kin. Ons hoofd puilde uit, dat wel. We hadden net een thesis geschreven, praatten over internationale politiek of over wat we daarvan wisten. Het was het jaar 2000 en alles moest nog beginnen.

Je was net iets ouder, maar lag vele jaren voor. Je serveerde me Indische gerechten waarvan je de naam kende, ik slaagde erin curry te onderscheiden en proefde alles waarvan ik nooit eerder had gehoord, kardemom bleek een kruid te zijn. Je kon geweldig koken.

Tussen de keuken en mijn gevuld oosters bord stond op een bordeaux, krakkemikkig boekenrek je miniketen. Met in één hand de wok legde je cd’s op. Tracy Chapman, Nick Cave. Boven gebakken rijst trok je mijn wereld en zes zintuigen open. Ik absorbeerde alles, liet het binnensluipen, maar op één song was ik niet voorbereid. Toen niet, nu niet, nooit: ‘Martha’. Tom Waits. Een man belt met bevende stem zijn oude liefde op, na veertig jaar. Vanuit een telefooncel, de muntjes trillen in zijn hand. To meet her out for coffee, while they talk about it all. Ik hoor het en versteen, leg mijn vork neer.

Those were days of roses, poetry and prose
Martha, all I had was you and all you had was me
There was no tomorrows, we packed away our sorrows
and we saved them for a rainy day

In die tijd begonnen vrienden kantoren in te palmen, huwelijken te plannen en minder te zoenen, in echtscheidingen mondden zij uit. Wij hadden geen haast en geen bestemming, draaiden de plaat nog eens om. We lieten, lui als we waren, de tijd het werk doen, lieten ons niet verleiden bruggen te bouwen op wat onderaards verschoof. Wij dreven als vanzelf uiteen en op tijd, zonder kinderregeling.

Ik kon me niet in je nestelen toen, met kamillethee. Van je platenkast trilde ik uren na, ik moest er dagen bij blijven zitten. Denk Jim Carrey, die voorbij een valse wolk een nieuwe wereld ontdekt en uit de Truman Show vertrekt. Ik was een nietsvermoedend wandelaar met een baguette en salami op zak, die de Macchu Picchu ziet verschijnen. Je trok een deur open, er kwam lucht binnen, ik moest weg. ‘Old man’ van Neil Young ga je zelf aan, je beluistert het niet verdeeld en verdund. Lyrics dienden nodig door mij worden opengelegd en omgedraaid, vroegen om op eigen mansardekamers te worden geanalyseerd. Stokoude songs, in perkament neergelegd, moesten hoogstpersoonlijk worden doorleefd en in nachtelijke bars worden nagespeeld.

Leonard Cohen deed me niet in je armen belanden, ik moest nog veel other kind of lovers zijn. Ik zou, in satijnen kamerjas, in een Chelsea Hotel, goodbye-gedichten schrijven aan een eiken tafel. Op de achtergrond, in flou artistique, trokken diva’s achteloos hun rood geruit flanellen hemd weer aan, daarna pas hun broek. Ze zouden gaan na het ontbijt. Giving me head on the unmade bed, while the limousines wait in the street. Dat ik weg zou gaan, was geen keus, maar ik wist het nog niet.

I was always so impulsive, guess that I still am
And all that really mattered then was that I was a man
Guess that our being together was never meant to be
Martha, Martha, I love you, can’t you see?

Ik wilde het graag kunnen zijn: zo’n dichter die met pennenstreken een lief afschrijft, in zesde druk. Maar dat was ik niet, ik had een blinde angst je pijn te doen en die zat ik te verdrukken. Een beetje zoals mijn grootmoeder haar kanariepiet onder een berg keukenrol wegkijkend plette. Ik wist niet dat iemand ook zijn vleugels uit kon slaan zodra ik weg zou gaan, dat een lief dat overleeft en nog van straat geraakt, dat had geen ouder mij verteld. Ik zag indachtig een leeg bord, een onbeslapen kussen, je twijfels wat te doen met dat boek van Jamie Oliver, je kleermakerszit op parket, je bijeen gekeerde moed op een blek.

And I feel so much older now, and you’re much older too
How’s your husband, and how’s your kids, you know that I got married too
Lucky that you found someone to make you feel secure
‘Cause we were all so young and foolish, now we are mature

Deze long distance call uit een phone booth trok in 2000 langs vingertoppen en oorschelpen in 4 minuten 28 een spoor van paniek. Ik voelde kolkende liefde maar ook mijn nakend vertrek, alles werd op scherp gezet. Overweldigend, maar er speelde nog veel meer.

Want Martha is geen love song, geen ode van een oude knar. Waits was 23 toen hij in 1973 Martha schreef, ik was even oud toen ik het zonder waarschuwing hoorde. Zat ook hij op zijn nulpunt, na jeugd en studies, aan de drempel van zijn eigen leven, te twijfelen of hij weg moest gaan? Zo lijkt het wel. Martha is een voorafname op verpletterende spijt, een vooruitblik op een terugblik op een mislukt leven, op een kapitale vergissing. Martha beschrijft de oerangst.

Ik ben 23. Voor een poster van James Dean zit ik curry te verteren. Langs indringende pianotoetsen word ik vijftig jaar de toekomst in gezogen en ik zie er het beeld meteen voor me: vermoeid en versleten zit ik voor me uit te koken wanneer ik een spatel zoek en een schuif opentrek. Ik zie een oude schort en stort in.

I remember quiet evenings, trembling close to you.

Premier De Crom spreekt

Beste, hartelijke Belg,

Op elke persconferentie zeg ik hetzelfde. Ik dank je voor de inspanningen en vraag nog even vol te houden. Ik vertel je dat het voor mij en mijn familie ook zwaar is en hoop dat je daar iets aan hebt. En dan kondig ik een reeks maatregelen aan, of ik hoop dat je blij wordt van een nieuwe versoepeling: tuincenters die open gaan, een beetje meer volk op trouwfeesten, op kerst een extra vriend in je huis. Met al die zoethoudertjes, dat gemorrel in de marge, gaan we stoppen. Vandaag komen we met het totaalplan dat je van een regering mag verwachten. We gaan je uit deze crisis loodsen op een even doortastende als humane wijze. We gaan ons aan de regels houden, maar we gaan ook plezante dingen organiseren.

Die regels zijn simpel: afstand houden en contacten noteren. Elke activiteit is voortaan toegelaten en elke zaak mag heropenen zolang de anderhalve meter afstand gegarandeerd blijft tussen mensen die niet tot eenzelfde groep deelnemers of bezoekers horen. Baseball of tafeltennis zal dus allicht kunnen, voetbal of volleybal niet. Cafés kunnen weer open, kappers uiteraard niet. Dit zijn slechts voorbeelden, want we stoppen definitief met de wel/niet-lijstjes omdat we de discussies erover niet meer kunnen uitstaan.

Je mag dus opnieuw met een groepje ergens naartoe of aan deelnemen, ook met mensen dus buiten je gezin. Voortaan mag je op een periode van 14 dagen maximaal 8 verschillende mensen ontmoeten waarmee je de afstandsregel langer dan een kwartier niet respecteert. Je mag deze mensen in die periode onbeperkt zien, maar voor elke ontmoeting noteer je datum, naam en contactpersoon. Test je positief, dan wordt tot veertien dagen terug iedereen op je lijst onmiddellijk getest.

De lijst is op naam beschikbaar op de website van Binnenlandse Zaken of in de corona-app. Je moet hem bij controle kunnen voorleggen en iedereen waarmee je op dat moment op pad bent, moet er dan ook zeker op staan. Mensen die je op straat kruist en stilstaand even mee praat, moeten niet op de lijst. Bij georganiseerde evenementen moet je de lijst bij de inkom voorleggen en worden de identiteiten gecontroleerd.

Deze mensen mag je ook binnen zien maar slechts één van hen mag je knuffelen. En enkel wie niet te veel mensen ziet, mag op kantoor gaan werken. Welzijn primeert op economie.

Het idee van de vastliggende nauwe contacten laten we hiermee los. Je mag van contacten wisselen zolang je in de afgelopen veertien dagen maar niet meer dan 8 mensen nauw ontmoet hebt. Dus vrijgezellen kunnen voortaan meer ongebonden aan het daten slaan. Ook hoef je niet langer uit schuldgevoel steeds dezelfde eenzame uit te nodigen – die op zijn beurt je kinderen niet meer kan luchten. Je hoeft niet langer steeds dezelfde mens met zijn onhebbelijkheden te verdragen zonder er seks mee te mogen hebben.

Deze verplichte contactenlijst gaat het ons mogelijk maken om weer het eigen leven op te pikken. Wie nu gaat beginnen zagen over schending van de privacy zal verplicht worden om twintig bladzijden te schrijven met de zin ‘Ik zeur over de grondrechten en besef dat ik hiermee het leven van iedereen moeilijk probeer te maken en de volksgezondheid indirect in gevaar breng’. De avondklok schaffen we af om van vergelijkbaar gezaag verlost te zijn. Wie er nu toch nog een column over publiceert, wordt verplicht om ’s nachts te voet naar Scherpenheuvel te stappen.

De economie zal weer volop draaien, dus komt er meer geld in de staatskas. Dat zetten we in op meer controles. Er mag nu meer, dus treden we ook strenger op tegen wie die versoepelde regels alsnog overtreedt. De tijd dat we menselijkheid verwarden met laksheid, ligt definitief achter ons. Het is het laks optreden zelf dat onmenselijk is, omdat daarvan andere mensen de dupe zijn en het met hun leven bekopen. Menselijkheid betekent daarom juist streng zijn. We verontschuldigen ons dat we dat lang niet hebben ingezien. Dat was dwaas en ik ben niet te beroerd om dat toe te geven.

De fiscale meeropbrengsten van dit beleid zetten we in op het spoor van de draaglijkheid. We gaan corona draaglijker maken en daar hebben we geld voor over. Voor uw welzijn, om het allemaal vol te kunnen houden. Daar hebben wij oog voor, dat mag iets kosten.

Wat gaan we concreet doen? We gaan burgerinitiatieven steunen die het de mensen gemakkelijker maken om deze coronatijd door te komen. Een onafhankelijke commissie met leuke mensen als Wouter Deprez, Delphine Lecompte en desnoods Annemie Struyf zal alle creatieve ideeën in overweging nemen die eenzaamheid bij buurtbewoners bestrijden en/of het leven opvrolijken. Kandideren kan via een eenvoudig mailtje naar sihameelkaouakibi@letsgoearning.be. De commissie zal de voorstellen beoordelen en van het nodige budget voorzien. Al wie creatieve plannen heeft, mag zich dus helemaal laten gaan. Iets voor anderen kunnen in elkaar steken, geeft zin aan het leven. Natuurlijk willen wij dat als regering aanmoedigen. Het is normaal dat wij ons daarmee bezighouden, wij zijn niet meer dan een brug tussen burgers.

Zelf hebben we ook enkele plannen klaar. Reizen naar het buitenland blijft voorlopig verboden en daarom staan we voortaan het wildkamperen toe, om toeristische drukte op sommige plaatsen in eigen land te vermijden. Ook krijgt elke Belg een ‘vakantiecheque’ van 30 euro om te besteden aan materiaal voor sportieve en avontuurlijke vakanties, bij aankopen vanaf 60 euro. Zo trekt hopelijk niet iedereen naar Blankenberge of Durbuy. Voor elke ingeleverde cheque legt de overheid er ook nog 20 euro bovenop voor de festivalsector, want die zal allicht nog niet heropenen.

Buurt- en wijkcomités geven we budget om feestjes of cultuuractiviteiten op lokale pleinen mogelijk te maken. Kinderen krijgen daarvoor gratis krijt om vakken te tekenen waarbinnen de mensen hun danspasjes of enthousiasme mogen uiten. Minister van Jeugd Benjamin Dalle wordt belast met de verdeling van de krijtjes. Een aangeduide coronacontroleur zal er op toezien dat de regels worden nageleefd en dat het plezant genoeg is. Bij een hoge score op zijn blijheidsbarometer kan opnieuw een budget worden aangevraagd. Deze en andere welzijnsinitiatieven zal mijn collega Wouter Beke nog kort en krachtig toelichten.

Verder kunnen we al aankondigen dat het budget voor ontwikkelingssamenwerking die zich richt op bestrijding van de klimaatopwarming, verdrievoudigd wordt. Klimaatopwarming werkt de mondiale verspreiding van tropische ziekten en virussen namelijk in de hand.

Ik richt mij ook speciaal op al wie de komende maanden gevaccineerd wordt. Wees blij, gelukkig en dankbaar. Breng bezoekjes aan mensen met een korte contactenlijst. Pak lifters mee die een drukke trein vermijden en wens ze een mooie reis.

Laat ons, lieve landgenoten, het gezucht en gezeur ver achterwege laten en vooruitblikken op ongelimiteerde mogelijkheden, vrijheid en geluk, dat we als zuiver bergwater zullen herontdekken en herwaarderen.

Wij willen er staan voor jullie allemaal. Elk van jullie vormt voor ons zijn eigenste lobbygroep.

Geniet nu maar van de dag, wij waken over de lange termijn. Veel sterkte, we komen hier samen uit.

Ik ben niet eenzaam. Ik word zot.

‘Ben je niet eenzaam als je zo altijd binnen zit?’ De lockdownvraag. ‘Neen, zeker?’, denk ik dan. Eenzaamheid verbind ik aan onvolledigheid, aan een ander nodig hebben om een geheel te vormen, aan verpieteren omdat je niet gezien wordt, je ook buitenshuis niet wordt verbonden. Als eenzaamheid gaat over ineenkrimpen, verschrompelen, jezelf alleen nog in de hoeken van de kamer zien zitten, je knieën opgetrokken, dan kan ik eenzaamheid niet claimen. Dat kan ik niet maken.

Niet tegenover hij die hoorde zeggen dat hij niets kan, die ouders had die hem verkleuterden, broers die in hem niets zagen. Eenzaam is ook hij die zich daartegen heeft verzet, een vuist maakte, een eigen bedrijf startte dat nu over de kop ging, zijn zelfvertrouwen is weggevaagd. Zie je wel dat je het niet kan, fezelen stemmen uit zijn verleden, ze vreten aan zijn hoofd, hij bevecht ze mentaal: ‘het was tenslotte lockdown’.

Eenzaam is de moeder in de wachtzaal van de oncologie die een babysit regelt. Net wanneer ze belt – jas, trui en sjaal in haar schoot – wordt ze binnen geroepen. Ze haast zich, propt alles onder haar arm, een handschoen valt de gang in en blijft er liggen, een operatie lang. Voor haar eigen gezondheid krijgt ze geen bezoek.

Onder dat chirurgisch licht kan je me niet eenzaam noemen, dat is een onrecht. Juister is te zeggen dat ik zot word. Ik ben één met mezelf, maar vorm niet meer dan een geheel. Met niets dat uit mij rolt, raak ik nog iets aan. Uit mijn lijf willen duizend mensen naar buiten, maar weinigen zien het nut ervan in. Ze kunnen nochtans wat: plannen maken, de buurt opfleuren, een project lanceren, een wedstrijd arbitreren. Ze kunnen iets creëren. Maar voor wie?

Geen kind dat me opeist, geen vrouw die de weg wijst. Ik leid een luizenlockdown en die is listig: er kan veel en dat veel kan altijd later. Ik twijfel voor ik schrijf. Wat draagt het bij? Zou ik niet beter een boek lezen of een film kijken, rekeningen betalen, abonnementen annuleren, die vochtplek in mijn muur bekampen, een sticker tegen reclame kleven? Gewichten heffen voor een beter karuur, een lijst van taken maken? Er zijn veel gemiste geliefden om het allemaal voor te laten.

Ik loop de muren op om bij je te geraken, heb je lichaam van buiten geleerd. We moeten afstand bewaren, de tijd is niet nu. Ik ben een man van grote gebaren, spreek in grote halen, maar doe mijn best, ik mediteer. Ik probeer een kleermakerszit, mijn liezen breken. Ik zet thee. Ik tel de bladeren van een plant, er zijn er bij gekomen. Op Facebook worden met foto’s van een zonnetje dat door kale bomen heen recht in een plas schijnt, hormonen onderdrukt.

Mij maak je niks wijs. De kleine geneugten des leven zijn voornamelijk klein en schieten tekort en niet ver genoeg. Met dichtbundels over seizoenen steek ik de kachel aan. Ik haat de Kalmthoutse heide en al wie daarvan nog rustig wordt.

Mijn overtollige energie bal ik tot platina en zet ik in de zetel met een deken. Ze kan nergens heen, ik voel me een bedrogen zonnepaneel. Mijn smacht doet stoven branden. Met mijn geduld kan ik regeringen vormen, paleizen behangen. In Whatsapp-groepjes spreken buurtbewoners elkaar moed in, ‘hou vol’. Ik schakel alle meldingen uit. Trek uw plan.

Zal ik iemand bellen, zal ik iets bestellen? Of kan dat morgen ook nog wel?

(Een liedje over smacht. Gelukkig Nieuwjaar allemaal!)

Kerst, omdat het moet

Als je zo met kerst eens ergens anders zit, niet aan een feestdis met je warm gezin. Dan zie je het. In sommige families is het vet al lang van de kalkoen. Gesprekken, hoe gaat het écht, vallen te vermijden, veldrijden houdt de tafel recht. Op naar binnen geplooide bierkaartjes: ingeslikte woorden, worden ook dit jaar niet uitgesproken, ze stutten. Het is stuitend wat niet wordt gezegd.

In sommige families zijn ze met te veel door de modder gegleden, verloor iederéén zijn gezicht. Gezamenlijk doel: Mathieu Van der Poel, achter hem slibt alles dicht, het peloton kookt alleen nog uit een magnetron. Ze kijken naar elkaar en patineren: dit jaar niet bij ons. Dan maar op café, dat kerstdiner.

Ik zit in Bistro Kurt – Eten en Drinken en die doet niet meer dan hij belooft. Vol-au-vent, entrecôte, pasta bolognaise, aparte potjes gruyèrekaas, van die smalle witte, ze kantelen als je er twee vingers in steekt, wie verzint zoiets? Fijne Kerst, Joyeux Noël, Happy Christmas, Frohe Weihnacht, Feliz Navidad op papieren leggers voorgedrukt, de sfeer zit erin.

Aan de tafel voor mij zat een gezin van vijf, maar de zus moest vroeger weg. De twee broers zijn niet naar het midden, naar de lege ruimte opgeschoven, blijkbaar te lam. Het viertal eet nu in een parallellogram, in een scheve hoek, dat zit goed om schuine moppen op te vangen, maar het praat zo stroef en met een hernia.

De uiterst rechtse broer checkt zijn Strava, hoeveel man heeft zijn looptijd al geliket? Te weinig. Hij heeft er snel aan toegevoegd: ‘15km door modder geploegd. Mijn trappist nu wel verdiend’. Lees: hij is geen nerd, gewoon sportief. Hij neemt een foto van zijn glas. Aan de tafel voor mij gaat het gesprek terug naar af.

Daarachter, aan het raam, in een hoek: toch hartelijkheid. Voor een meisje is het uit met haar lief, ze toont tranen. Ze stort zich uit, half-half, binnen het nieuw samengesteld gezin. Houdt zij de moed er nog wat in? Haar moeder, tenslotte, heeft toch jaren moeten zoeken, haar pa nog steeds alleen. Ik leg een deken om haar heen, in mijn gedachten.

Mijn frieten worden wak, onderaan in deze gekunsteld ambachtelijke puntzak. Hij staat in een gekrulde houder van de Primark. Ik zou er liever bloemen in verwerken, ze Banksy-gewijs naar dat meisje werpen, als ware het een handgranaat. Van haar handlanger, haar toeverlaat, haar surrogaat-vader. Ik reken af. Misschien iets voor volgend jaar.

“Christmas, that’s family time”? Als het rondom knusjes is, is het makkelijk praten. We hebben niets in de gaten, voorbij onze dampkring. Op kerstavond is het mistig buiten, we keren binnenin. Mijn ma heeft sinds Sinterklaas het eten klaar, mijn pa kiest de beste wijnen.

Het voelt net even anders als alles van je verglijdt, als je wegkwijnt aan de fondue, gekeerd in je pannetje. Je broers staan hun mannetje, weten je weer te ondermijnen, je ouders zich weer eens niet te onderscheiden – niet van je meubilair.

Zit je in zo’n zijportaal, dan hoeft niemand je iets wijs te maken, je weet het allemaal. Dat kerstverhaal? Daar zijn we veel van vergeten, van het kribbetje behoorlijk afgeweken. Jozef en Maria: die vinden wel iets, ni? Ze kunnen boeken met Airbnb. In De Warmste Week hebben we al alles gegeven, en die vriend – die zijn vader verloor? Die heeft mijn berichtje gekregen. Sterkte. En moed.

Ik vraag me af wat hij voelt als hij zijn laptop open doet. Kom je eind december Facebook langs achter ingereden, ver van de private sfeer, langs het koude plein publiek, dan zal niemand je storen, er is niemand die je ziet. Neem jezelf een stoel. Iedereen plakt tegen de façade, tegen het raam hun smoel. Daartussen nog net een smartphone gepropt. Gezinnen willen worden gezien, liggen te vertakken over stoep, bomen, tot op straat. Aandoenlijk. Je kunt heelder huizen leegroven, op kerstdagen worden alleen maar selfies genomen. Koppeltjesgeluk is er nu “al veertien jaar lang”, lees ik. “And still counting.” Sla je slag, ga je gang, neem ze in hun hol. Ze zien je niet komen. Hun lens valt neer achter hun kruin, hun schaduw landt in hun stadstuin van Eden.

Melania, we gaan fietsen in Toscane

melania trump

Daar ben je zo rijk voor moeten worden, nu ben je zo alleen. Ik begrijp je wel, ik zie van ver hoe het is gegaan. Je man moet er bovenuit gestoken hebben, zijn ambities veroverden je hart. Je werd door zijn daadkracht aangetrokken, zijn macht moet je hebben gecharmeerd. Een man met ballen, waarvan je niet wist dat die zijn bestaan oriënteerden. De aantrekking komt eerst, het nadenken te laat.

Dat hij ook zorgzaam moest zijn, een luisteraar die in je diepste uren mee in het putje komt zitten, gehurkt op straatstenen wanneer je dronken je verdriet vertolkt, dat kon je toen nog niet bevroeden. Wist jij veel wat belangrijk was. Je stond in bikini’s gehuld, felle spots verstoorden je vergezicht, buiten de kring aanbidders zag je de leegte niet. Je hoorde je nog niet schreeuwen zonder geluid, je nog niet in witte huizen worden gemummificeerd, nog niet gegrepen worden zonder dat je bewegen mag, zonder dat één draad uit jezelf vertrekt.

Ik neem je mee, Melania. Een fietsvakantie van twee weken, we starten in Toscane, dat maakt de shock minder groot, ik wil je niet forceren.

Op de vooravond van dit nieuw begin nemen we de bus naar de Decathlon – ik doe aan autodelen en de wagen was niet vrij. We kopen een klein tentje, compact maar goed, het mag iets kosten want we kopen maar één zelfopblaasbaar matje, ik slaap wel op mijn handdoek. Ik zal toch op wolkjes liggen, denkend aan de Sloveense hellingen in je godinnenlichaam en hoe ze te overbruggen. Ik zal je niet aanraken tot je smelt.

Op de terugweg van de Decathlon passeren we langs de cinema, want film, daar zijn wij tweetjes gek op. Er kunnen ijspralines van af, want ons verlof begint. Heel even later al, komt onder botox je schoonheid vrij, ontpellen zich eerste lagen, valt zelfs jouw gelaat in asymmetrie, wanneer je door Penelope Cruz bewogen wordt. Ik voel je pijn, ze schuurt onder opperhuiden, je bent net als zij parelmooi en onbemind. Ik zwijg in alle buitenlandse talen over mijn adoratie voor Asghar Farhadi, ik neem de ruimte niet in, orakel niet dat zijn vorige film beter was. Dit moment is nu voor jou. Maximaal haalbaar – we kennen ons nog maar even – draaien je ogen op zacht. Voor tranen is mijn schoot nog niet veilig genoeg, maar in een holte van mijn schouderblad leg je je hoofd ooit neer, je zag al dat het kon.

Later, bovenop de berg, sta je te kijken van wat je hebt gepresteerd. Je drinkt verhit water, vindt een rand bezwete kaas en vanop je knieën sleur je met je tanden een stuk baguette vanonder je snelbinder uit. Je grijpt de laatste Snickers, hij is gesmolten, er hangt chocolade aan je kin en je stinkt zoals ik het wil. Nog steeds laat ik ruimte voor je seksdetox, maar als ik voel dat het moet, zal ik je nemen, wees dus ook gerust. Met gepaste pauzes, dan weer in tergende, anderhalve maat.

Beeld het je in, imaginair, hoe na de daad onze lichamen ontzweten, het jouwe tracht te zoeken wanneer het voor het laatst nog zo stilgelegd, verkalmd, ontzenuwd werd. Je ligt op je rug, je ogen gesloten, je armen langs je heen. Ik durf bij dertig graden over een dennenappel onder het tentzeil mijn arm naar je toe bewegen, tektonische platen schuiven na millennia weer in elkaar, continenten verbinden zich. Door je aderkanalen stromen Europese rivieren, ik volg al je vertakkingen, welke wegen leiden naar je hart? Je dommelt net niet in en het is dan dat ik je vraag: ‘wie ben jij?’.

Waarom Litouwen het Eurovisiesongfestival mag winnen

Ze zat neer in een breed gedrapeerd kleed van het nylon van glasgordijnen waarmee grootmoeders logeerkamers verduisteren om ons te slapen te leggen. Verfijnd en warm, vormeloos en ver uit de tijd. Een kleed dat onbeschadigde tienermeisjes in Franse dorpen dragen en zegt hoe jong ze nog zijn. De kleur: het naïef roos van eenhoornverhalen. Haar haren dun en sluik als middenvakbanen in fluisterbeton, geen bultje op hun weg. Ieva Zasimauskaitė uit Litouwen had nog niets meegemaakt, maar ik geloofde alles wat ze zong. From the very first kiss, I knew it’d end up like this. Op krantenredacties heet het klef, ik zeg ‘puur’. Ik zag dat het waar was, sinds even weet ik dat het bestaat.

Ik zag waar ze bijna brak, hoorde glas kraken in haar blik, een stem die overslaat. Schoonheid kan angstig maken, als je van liefde het harnas pelt, komt ze gevaarlijk dicht. Cynisme is makkelijk, roos is de moeilijkste kleur. Wie durft er kamers in behangen? Wat zullen we nog zingen als het protestlied is gedoofd? From the very first smile, I knew that I’d walk a mile. Iemand?

Ik zag gisteren een vriend. We praatten in open lucht. Zijn moeder is gestorven, euthanasie. ‘Je gaat op je laatste avond toch geen ziekenhuiskost eten?’, had hij gezegd, en was frieten gaan halen en een cola. Fotootje. Ze lachte samen met haar kleinkinderen, was klaar voor het einde, wilde sterk zijn voor haar man en zonen. I’m not afraid to grow old, if I have your hand to hold. Ook hadden we het over Trump en Iran en de handdruk van een schepen, geloof ik.

En over jij, jij. Jij doet in bergkapellen kaarsjes branden, voor de mama van mijn goede vriend. Jij ziet mij. Jij kunt me niet lezen, maar begrijpt de essentie. Jij hebt een eurovisie op mijn hart. Jij geeft licht aan een heel dorp. Jij leest geen krantenknipsels, maar legt je hand op mijn borst. No matter what comes our way, I feel like you’re here to stay. You were there right from the start and let me inside your heart.

Vanavond kruisen geëngageerde journalisten op verharde redacties de vingers voor de #metoo-song van Israël, het vluchtelingenlied van Frankrijk, het antiterrorismelied van Italië en ze hopen dat de klefheid niet wint. Ik kijk naar een roos kleedje, in het nylon van glasgordijnen.