Kouder dan de maan

Ons beste gesprek
ging over je ex
seks
is er nooit van gekomen

ik zat al in je vriendenzone
voor ik in je kamer kwam
jij

bent er nooit gekomen
bleef droger dan beschuit

was het niet meer uit,
nu ik langs je oor
mocht strijken?

waar een doorbraak
leek te lijken
legde je weer lijnen neer

je kat had geen naam
jij staat kouder dan de maan
en verder
van mij

kan je niet komen

mijn beste seks
was met mijn vorige ex
ver waarvan
wij

ooit zullen dromen.

Under the Skin

Under the SkinWraak op de middelmaat

Grijpgrage losers met boeventronie, Adidas-trainingspak en een voetbalsjaal die even denken de mooiste vrouw van het noordelijk halfrond in hun bed te krijgen. In Under the Skin laat Scarlett Johansson hen even in de waan en duwt hen terug in de modder weer ze naïef dachten uit te kruipen. Regisseur Jonathan Glazer rekent genadeloos af met middelmaat en ranzigheid, met gore praat boven verschraald bier. Met miezerige mannetjes die geen minuut boven zichzelf trachten uit te stijgen. Die denken dat het zo wel loopt.

Glazer neemt wraak op de luide aanwezigheid van nietsnutten en schoften op wie tv-zenders hun programmatie afstemmen en uw avond verknallen. Op tuig dat fietsers van de baan rijdt in een race om wat aandacht. Op mensen die we niet nodig hebben. Het mooie is dat Glazer niet terug schreeuwt, geen megafoon hanteert. Hij fluit, hooguit op sopraanblokfluit, zijn serene serenade. Hij maakt een stille, oorverdovende prent voor wie zich geduldig te luisteren legt. Met nauwelijks woorden en treffende beelden maakt hij een treurzang op het gebrek aan beschaving, op het gebruiken van anderen als waren ze tuinmateriaal. Hij tekent een mensdom dat zichzelf degradeert, terwijl het alles in de hand heeft om het te maken. Met zijn poëtische en grafisch geraffineerde prent biedt hij meteen tegengif voor de leegheid en waardeloosheid die hij betreurt. Bij de misselijkheid ook de juiste pil.

Glazer weet stand te houden in die droeve toon doordat hij de nodige afstand bewaart tot de wereld die hij beschrijft. Dat doet hij door Scarlett Johansson neer te zetten als een weliswaar bloedmooie brunette waar niets op aan te merken valt, maar die in wezen een soort robot is van een andere planeet en – van alle plaatsen – in het grauwe Glasgow is neergestreken. Waar kan je verlatenheid ook beter in beeld brengen? Deze vrouw zonder naam rijdt rond in een minibus met als enig doel mannen in haar bed te krijgen, niet uit wanhoop maar om te tonen hoe goedkoop ze zijn. In een wederkerend patroon zakken al deze mannen weg in een moeras van zwarte inkt en verdwijnen in een opgezogen rookwolk. Stilistisch voorbeeldig, maar na een tijdje behoorlijk vervelend voor de niet al te zware cinefiel.

Toch moet u het eerste deel beslist uitzitten, want pas dan ontvouwt zich de ware schoonheid van Under the Skin en komen de sluimerende betekenissen helemaal bovendrijven. In een scène in balans pikt Scarlett een man op met een ernstig misvormd gelaat en houdt er een open gesprek mee, zegt welke mooie handen hij heeft. Hijzelf zegt overdag niet naar de winkel te gaan ‘omdat de mensen dom zijn’. Na al de voetbalhooligans en discogangers die voor hem in het busje zaten, kan je hem alleen nog gelijk geven.

Scarlett beslist de man niet op te slokken, maar na de liefdesdaad vrij te laten, omdat hij zich van de meute onderscheidt. Dat is niet naar de zin van een rondrijdende motorcrosser die je haar pooier of fabrikant, een lijkenberger of het hoofd van een lugubere club wereldverbeteraars zou kunnen noemen. Een groep aliens dan die vanuit een parallelle wereld de mensheid even met de neus op de feiten komt drukken. Het is maar wat u er zelf in ziet. Alleszins kiest Scarlett voor een ander leven en ze slaat op de vlucht. Haar kwetsbaarheid komt in beeld, Under the Skin tast vanaf dan echt onder de huid.

Popcornsmullers die dachten zich aan Scarlett Johansson te kunnen vergapen in een luchtig filmpje, zijn mooi bij de neus genomen. Deze parel over zwijnen is haute cuisine voor wie proeven durft. Weet dat de diepste smaak in de kop van de scampi zit. Slurp.

Air Doll

In Air Doll komt opblaaspop Nozomi tot leven. Ze kijkt verwonderd om zich heen, maar kampt vooral met moeilijke gevoelens. Het hebben van een hart blijkt lastig. Regisseur Horikazu Koreeda vond een mooie metafoor voor vereenzaming en ontmenselijking in een grootstad, maar werkt zijn idee matig uit. De ondraaglijke lichtheid van het bestaan die hij wil overbrengen, is helaas van toepassing op zijn eigen, wat vervelende film.

Koreeda haalt met Air Doll nooit het niveau van zijn geniale After Life, waarin overledenen het mooiste moment van hun leven moeten kiezen om definitief te kunnen sterven. De vraag hoe een opblaaspop zich behandeld voelt, is al even boeiend, maar de humor, creatieve wendingen en climax in After Life, zijn in Air Doll nauwelijks terug te vinden. Beide films zijn traag, in goede Japanse stijl, maar het verschil in branie is treffend.

Nozomi is de opblaaspop van de eenzame Hideo, een alleenstaande ober in Tokyo. Hij eet ermee, praat en vrijt ermee. Als hij op een dag naar het werk is vertrokken, komt Nozomi tot leven. Ze verandert in een jonge vrouw die de wonderen van de stad en haar eigen gevoelens ontdekt. Ze vindt een baan in een videotheek, waar ze verliefd wordt op de brave Junichi. ’s Avonds rept ze zich naar huis om Hideo niet teleur te stellen. Ze ontmenselijkt zich dagelijks weer tot sekssubstituut.

Regisseur Horikazu Koreeda zet een krachtig metafoor in om misbruik, sleur en gebeitelde machtsverhoudingen in lange relaties pijnlijk in de verf te zetten. Daarin schuilt de sterkte van Air Doll. Als Hideo ontdekt dat Nozomi een vrouw is geworden, wil hij liefst dat ze snel weer in een pop verandert. Hij wil zijn eigen gevoelens verheerlijken en niet rekening houden met die van een ander, want dat leidt alleen maar tot problemen, hartzeer en het risico om verlaten te worden. Koreeda doorvlecht die angstige keuze voor veiligheid, dat gebrek aan engagement, in tal van randpersonages die evenmin in relatie treden. Ze vormen samen een grootstad die kiest voor individualisme en doodgaat van eenzaamheid.

Sterkste beeld van de film krijgen we wanneer Nozomi zich verbrandt aan de lichtinstallatie in de videotheek en haar plastic huid scheurt. De lucht loopt haar lijf uit, maar collega Junichi blaast haar letterlijk en figuurlijk nieuw leven in. Het tedere tafereel speelt zich af tussen de rekken met porno, dat symbool van ontmenselijking. Het contrast werkt vergrotend, de kijker haalt even adem na al flinke tijd op de proef te zijn gesteld. Want Air Doll is esthetisch en kunstzinnig, maar toch vooral een taaie brok. De voortdurende verwondering van onze opblaaspop over alles wat ze zo plots ontdekt – een rinkelende fles, een pluim, een kind – werkt behoorlijk op de zenuwen. Koreeda diept zijn personages ook nauwelijks tot niet uit, allicht om de afstandelijkheid in Tokyo scherp te stellen. Het wordt daardoor moeilijk om je in het verhaal in te leven. Air Doll is zeer esoterisch en vooral een lange rit om uit te zitten.