relatie – Johan De Crom

Je schildert wereldbefaamde schilderijen, maar je man zet er zijn naam op en maakt grote sier. Het is wat Margaret Keane overkwam in de jaren vijftig. Tim Burton brengt haar opmerkelijk verhaal in Big Eyes. Hij tekent een relatieportret van afhankelijkheid en manipulatie, in de mannenmaatschappij van de jaren vijftig.

Geen true story schetst beter de onderdanige positie van de vrouw in de jaren vijftig dan dat van Margaret Keane, geboren in 1927 als Peggy Doris Hawkins. Deze modeste huismoeder heeft na de scheiding van haar eerste man geen ervaring om op terug te vallen en verkoopt noodgedwongen haar schilderijtjes van kinderen met grote ogen. Uit het niets duikt dan Walter Keane op, die Margaret en haar dochter zekerheid kan bieden. Het tweetal trouwt en Walter weet met veel charisma het werk van Margaret aan de man te brengen. Hij doet dat “uit strategische overwegingen”onder zijn naam, hij is immers een man. Het geld begint binnen te stromen en niemand kan nog terug. Vogeltje, gij zijt gevangen, in een gouden kooitje zult gij hangen.

Bravo voor de perfecte casting in Big Eyes! Amy Adams is als Margaret onnoemelijk frêle en naïef, wie een greintje reddercomplex in zich draagt, wil meteen gaan knuffelen. En dan Christoph Waltz… Wat een heerlijk charmante rotzak is dat toch. Hij bedriegt je waar je bijstaat, maar je kan er niet kwaad op zijn. Zijn rol als Walter luistert nauw bij die van nazist Hans Landa in Inglorious Basterds van Quentin Tarantino, waarvoor Waltz de Oscar voor Beste Mannelijke Bijrol kreeg.

Veel nuance in de karakters legt Tim Burton niet, maar op een vreemde manier stoort dit nooit. De vlugge schetsen houden een vaart in de film die past bij het tempo waarin Margaret om de tuin wordt geleid. De eenzijdigheid geeft Waltz ook alle ruimte om zijn cabareteske kunnen tentoon te spreiden. Hij is zo innemend dat de kijker zich vol bewondering zit te vergapen.

Tim Burton weet van een diepmenselijk drama dan ook een frisse prent te maken, met veel gevoel voor humor, ritme en compassie. Het verhaal zit vol zwier en de kostuums en beelden zijn heerlijk warm en jaren vijftig. Waren de feiten niet zo bitter, je zou je in een sprookje van Wes Anderson wagen, stijl Moonrise Kingdom.

Net als het tempo, passen ook de feeërieke kleuren bij het verhaal. Een verhaal waarin de schone schijn moet worden opgehouden en een jonge vrouw een kwartfilm in een droom gelooft. Tim Burtons maskerade is geheel gepast.

Big Eyes is naast menselijk drama een luide kritiek op praatjesmakers die lucht verkopen, in een samenleving die niet verder dan de verpakking kijkt. Waarin blote tieten en sensatie meer likes en hits opleveren dan bedekte, diepere inhoud. Tim Burton is nog altijd wakker.

Je denkt lekker een weekje te gaan skiën met je gezinnetje. Tot je man zich bij een lawine uit de voeten maakt en jou en de kinderen vergeet. Dan heb je echt té veel tijd om na te denken, komen de bergen op je af. Is dit de man die ik liefhad? Turist is een pijnlijke prent over vervreemding en een sarcastische kritiek op oppervlakkig samenzijn. Dik hotel, duur speelgoed en daarachter niks.

Regisseur Ruben Östlund vond met de Franse Alpen een ideaal decor voor zijn beknellend psychodrama. De hoge bergen houden wintervakantiegangers in een kommetje vast, in Turist wijst alles op benauwdheid. Onder de dreigende tonen van Concerto n°2 van Antonio Vivaldi horen we de doffe knallen waarmee lawines kunstmatig worden opgewekt. Het geluid klinkt als mokerslagen en komt uit kokers die als monsterachtige klauwen over het skidorp hangen. Als je dat nog wilde: hier kom je niet meer weg.

Paniek vanbinnen

Het doet in beelden en suspense denken aan The Birds van Hitchcock, waarin een schijnbaar vredige omgeving minuut op minuut beklemmender wordt. Alleen is Turist geen thriller, maar een psychodrama. Östlund heeft geen zwarte vogels nodig, de benauwdheid start van binnenuit, vanuit de paniek van een koppel dat zichzelf niet meer herkent. Het zijn man en vrouw die de lawine op gang brengen. Symbolisch dan – voor het geval u niet meer volgen kan.

Het gezinnetje is getuige van een échte lawine, die gevaarlijk dicht op het terras van het hotel afkomt. De angst bekruipt moeder Ebba (Lisa Loven Kongsli), dochter Vera en zoon Harry. Ze slaan aan het gillen maar vader Tomas (Johannes Kuhnke) sust en blijft stoer het gebeuren filmen, tot hij op het eind zelf wegrent en vrouw en kinderen achterlaat. Het blijkt ook allemaal niet erg te zijn en het sneeuwstof gaat snel liggen, maar niet meteen in dit Zweedse rijkeluisgezin.

Ebba stelt zich ernstige vragen over het gedrag van haar man, die zijn vlucht ontkent en haar tracht te manipuleren. Hij geeft haar “het recht om de dingen anders te beleven”. Ril, huiver, sidder ende beef: het eigen malfunctioneren subtiel naar een ander geschoven. De setting is vanaf dan gelegd, de spelers staan paraat, de stress van de relatie hangt een film plus drie weken in je nek te hijgen. Suspense op vinkenslag, eat this Alfred Hitchcock.

Rijk en naakt

Toch zwelt die suspense al van ver voor de lawine aan. Geen zogenaamd “perfect gelukkig gezinnetje, maar dan breekt de hel los”. Geen kunstmatige ommekeer, geen plotse wending in de verhouding tussen Ebba en Tomas, want zo loopt het leven niet. Na het lawinevoorval barst de zweer open, maar de etter zat al klaar. We hadden toen al te zien gekregen hoe Ebba van een opdringerige fotograaf enkel de foto’s van de kinderen koopt, niet die van zichzelf met haar man. Ze vertelt ook aan een andere toerist dat ze op vakantie zijn ‘omdat haar man nooit tijd heeft met zijn werk’. Lees: ‘mijn man betaalt zijn schuldgevoel weg’.

Die man kan een luxehotel in de Alpen makkelijk betalen. Tomas gaat over lijken en hijst zich moeiteloos naar de top. Zijn machogedrag en gevoelloosheid, zijn onbekwaamheid fouten toe te geven, ze maakten hem tot wat hij is: materieel rijk en relationeel arm. Heeft zijn vrouw juist gekozen?

Östlund vernoemt niet eens die rijkdom, verwijst op geen enkel moment naar Tomas’ job, maar een inkijk krijgen we zeker. Hij toont verveelde kinderen met tablet en te duur speelgoed. Briljant en heerlijk sarcastisch zijn enkele raak gekozen scènes. Zo zien we elke avond de vier gezinsleden voor een badkamerbrede spiegel (hoeveel kost zoiets?) hun tanden poetsen met elektrische borstels en bijhorend irritant geluid. Dankzij de vooruitgang hoeven ze elkaar niet meer te horen. Ze staan naast elkaar in dezelfde designpyjama en zwijgen. Valse eenheid.

Ebba en Tomas staan helemaal naakt wanneer ze – om hun kinderen niet te wekken – op de gang van hun hotelkamer hun relatie trachten te redden. In het holst van de nacht, in hun ondergoed, met een bewaker die hen staat aan te staren. Help de rijken. Turist is een permanent pijnlijke prent over relationele mislukkingen, leegte en vervreemding. Verschrikkelijk voor wie niet durft kijken, verrukkelijk voor wie van sarcasme, harde dialogen en snijdende beeldtaal smult. Cinema die toppen scheert.