foto: www.europarl.europa.eu
(8 april 2013)
Intensieve Roma-begeleiding loont
“Je moet eerst hun vertrouwen winnen”
“Vandaag staan de ouders aan de poort rapporten te vergelijken, vroeger kregen we hun kinderen niet eens naar school”, zeggen Koen Geurts en Gabriel Mihai van de Dienst Roma en Woonwagenbewoners in Brussel. Ze bouwen met eigen Roma-medewerkers de brug naar een andere cultuur. “De Roma worden overal uitgesloten. Hun wantrouwen naar ‘de ander’ is enorm.”
Het is vandaag Internationale Roma-dag. We vieren de grootste etnische minderheid van Europa, maar zonder feestneus. De Roma leven met zo’n tien miljoen mensen verspreid over het continent (30.000 in België) en worden overal met de nek bekeken. Ze leven vaak in de grootste armoede en zijn op zichzelf teruggetrokken. “Dat is historisch gegroeid”, zegt Koen Geurts, coördinator van de Dienst Roma en Woonwagensbewoners (DRW) van het Regionaal Integratiecentrum Foyer in Molenbeek. “Ze worden nergens graag gezien, omdat ze een rondtrekkend volk zijn. Hun systematische uitsluiting heeft zijn sporen nagelaten, de Roma hebben een enorm wantrouwen in de ander, de ‘gadje’. Dat krijg je maar weggewerkt met brugfiguren uit hun eigen cultuur, zoals onze Roma-bemiddelaars.”
Het Roma-volk is zeer divers. Er zijn de Manoesj, die tien eeuwen geleden uit Noord-Indië in Oost-Europa toekwamen en later naar West-Europa trokken. De Roms ondergingen de slavernij in Moldavië en toen die een eeuw geleden werd afgeschaft, trokken ze rond als zigeuners. De Roma uit de Balkan en Slovakije zijn sedentair, ze wonen vandaag ook in België in appartementen. “Tijdens het communisme werd hun verboden rond te trekken, ze moesten op staatsbedrijven werken. Bij de val van de Muur werden ze opnieuw uitgesloten”, zegt Koen Geurts. “En vergeet ook niet: tijdens de Holocaust werden 500.000 Roma vermoord. Dat is in verhouding zelfs meer dan onder de joden.”
Cultuurconflict
De DRW is vooral een tweedelijnsorganisatie. Scholen en onderwijsdiensten (1300 vragen in 2011), en onder meer gerechtelijke diensten en politie, sociale diensten en Comités voor Bijzondere Jeugdzorg (700 vragen in 2011) kunnen er terecht als ze botsen op integratieproblemen met de Roma. “Wij leggen dan uit hoe de Roma handelen vanuit hun cultuur en treden op als bemiddelaars”, zegt Gabriel Mihai. “Als hun kind twee dagen geschorst is van school omdat het zich misdragen heeft, dan snappen de Roma-ouders dat niet. Wij doen alle moeite om hun kinderen naar school te krijgen en als ze dan iets mispeuteren, ‘mogen’ die naar huis. Voor hen is dat bizar en ze denken dat ze ‘weer niet welkom zijn’.”
De vijf bemiddelaars van de Foyer begeleiden ook rechtstreeks de Roma-gezinnen. “Ik help hen papieren in te vullen, maar vraag dan ook dat hun kinderen naar school gaan. Het is geven en nemen. Op die manier boeken wij vooruitgang”, zegt Gabriel. “Als je ziet dat ze uiteindelijk niet meewerken, dan stopt de hulp. Blijven we geduld opbrengen, dan verliezen we krediet bij de anderen.”
Resultaat
De DRW bestaat tien jaar, maar vooral de recentere inschakeling van bemiddelaars begint zijn vruchten af te werpen. In 2008 en 2009 werden nog 66 en 54 kinderen door de Foyer in een school ingeschreven, in 2010 en 2011 waren dat er al 116 en 104. Het aantal afwezigheden van de begeleide kinderen daalde van 52 naar 26 procent. “De scholings- en ook tewerkstellingsgraad liggen bij de Roma zeker nog altijd hoger dan bij andere etniciteiten”, stelt Koen Geurts. “Maar de geesten veranderen”, zegt Gabriel. “Vandaag staan ouders aan de schoolpoort de rapporten van hun kinderen te vergelijken.”
Hoe zit het met de criminaliteit onder de Roma? “Wij denken niet dat die hoger ligt dan bij andere groepen. Bepaalde misdrijven zijn wel verbonden aan bepaalde families. Sommige zetten kinderen in om in te breken, het gaat om bendes die heel Europa rondreizen. Ook neppetities organiseren om geld af te troggelen van voorbijgangers is een gekend fenomeen.”
Discriminatie
Volgens het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en voor Racismebestrijding zijn de Roma vaak slachtoffer van discriminatie op de arbeids- en woningmarkt en van haatberichten. Sinds 2009 behandelde het Centrum 38 dossiers, waarvan 14 over cyberhate. “Wij vragen de overheid hier streng tegen op te treden, want het ondermijnt ons werk volledig”, zegt Koen Geurts. “Daarnaast willen we dat ze het systeem van Roma-bemiddelaars uitbreidt over België en dat er meer werk-leerprojecten komen voor 15- tot 18-jarigen. Vele Roma zijn op die leeftijd al vader en moeten voor hun gezin instaan, ze willen onderwijs met werk combineren.”
Dit artikel verscheen in aangepaste versie op De Standaard, 8 april 2013
Johan De Crom 